“Mevlana” kelimesinin değişik anlamları vardır. Bu bakımdan kullanılış amacına göre değerlendirmek gerekir.
Kelimenin kökü “mevla”dır. Mevla dost, mevlana ise “bizim dostumuz” anlamındadır.
Mevla: Dost, malik, sahib, efendi, yardımcı, koruyucu; bir işi idare edip yürüten; ihsan eden ve iyilik yapan, kendisine iyilik yapılan; köle, köle azad eden, azad edilmiş köle; müttefik ve andlaşmalı; komşu, misafir; akraba, oğul (evlad), amca, amca oğlu, kız kardeşin oğlu, damad, enişte, veli, tâbi, zahid, yaraşan, yakışan ve layık olan kimse gibi sözlük anlamlarını taşıyan bir terim. Ayrıca Mevlâ kelimesi Ve-leye fiillerinden türetilmiş bir isimdir. Çoğulu mevâli gelir.
Aynı şekilde Kur’an-ı Kerim’de Rabb, sahib, hâmi (koruyucu) yardımcı, dost, yâr lütuf ve ihsanda bulunan, iyilik yapan anlamlarında Yüce Allah’a Mevlâ denilmiştir:
“Bilin ki Allah sizin mevlânızdır (sahibiniz, hâminiz, yardımcınızdır). O, ne güzel Mevlâ ve ne güzel yardımcıdır.” (Enfâl, 8/40).
Bunun sebebi şudur: “Çünkü Allah şüphesiz iman edenlerin mevlâsıdır (velisi ve yardımcısıdır). Kâfirlere gelince, onların mevlası (dost ve yardımcısı) yoktur.” (Muhammed, 47/11; Hacc, 22/78; ÂIi İmran, 3/150; Bakara, 2/286; En’âm, 6/62; Tevbe, 9/51; Yûnus, 10/30; Tahrim, 66/2, 4) âyetlerinde Mevlâ kelimesi bu manada, özellikle Rabb anlamında kula mevlâ kelimesi Allahuteâlâ kastedilerek bu anlamlarda kullanılmıştır.
Hadiste bu manada, özellikle Rabb anlamında kula mevlâ denilmesi yasaklanmıştır:
“… Ve kimse de efendisine Mevlâm (Rabbim ve Sahibim) diye hitab etmesin. Lakin efendim desin… Çünkü sizin Mevlânız Aziz ve Celil olan Allah’tır.” (Müslim, el-Elfâz mine’l-Edeb, 3).
Şu âyette, yaraşan ve lâyık olan anlâmınadır:
“Münafıklar ve kâfirler. Sizin sığınacağınız yer ateştir. Size yaraşan ve layık olan (mevlâküm), odur. O ne kötü gidiş yeridir.” (Hadid, 57/15; Nahl, 16/76)
Mevla Kelimesinin Mirasçı Anlamı da Var mıdır?
Nisâ sûresinin 33. âyetinde mevlâ, mevâli şeklinde çoğul yapılarak mirasçı, varis anlamında kullanılmıştır:
“Anne, baba ve akrabanın bıraktığı malların her biri için mirasçılar (mevâli) kıldık.”
Meryem Sûresi’nin beşinci âyetinde akraba veya amcazade anlamına gelir. Hz. Zekeriyya (as)’ın duasından: “Doğrusu ben arkamdan gelecek akrabamdan (amcazadelirimden) (el-mevâliden) endişe ettim…” Ahzab beşinci âyet ile Duhân kırk birinci âyette dost ve yâr anlamındadır.
“O gün, dost (mevlâ) bile yârine (dostuna mevlasına) hiçbir şeyle fayda vermez, dostunun azabını önleyemez.” (Duhân, 44/41).
Ayrıca İslâma göre aralarında yardımlaşma ve dostluk cari olacağı için kölesini azâd eden efendiye de azad edilen köleye de mevlâ denilir. Aralarını ayırmak için azad edene “Mevlây-ı Âla” azad edilene de “Mevlây-ı Esfel” denilir. Mevlay-ı esfel, mevali şeklinde çoğul yapılır ve daha ziyade bu şekilde kullanılırdı.
Kaynak: Sorularla İslamiyet
Ayrıca aklına takılan sorular veya merak ettiklerin için Sözler Köşkü YouTube kanalımıza göz atabilirsin.
Bazı Merak Edilen Sorular:
MEVLANA’NIN MESNEVİ’SİNİ VE BEDİÜZZAMAN SAİD NURSİ’NİN RİSALE-İ NUR’UNU KIYASLAMAK MÜMKÜN MÜ? MESNEVİ YÜKSEK SEVGİYE RİSALE-İ NUR KURTULMAYA MI YÖNELİKTİR?
MEVLÂNÂ CELÂLEDDİN-İ RÛMÎ’NİN HZ. EBÛ BEKİR’İN SOYUNDAN GELDİĞİ DOĞRU MU?
MEVLANA’NIN “TOPRAKTIM OT OLDUM. KUŞ OLDUM. İNSAN OLDUM. SONRA DA IŞIK OLACAĞIM.” SÖZÜ NASIL ANLAŞILMALI? BU SÖZ REENKARNASYON OLARAK MI YORUMLANIR?
HZ. MEVLANA HAKKINDA BİLGİ VERİR MİSİNİZ?
MÜRŞİD-İ KÂMİL NEDİR? KİMLER MÜRŞİD-İ KAMİL OLABİLİRLER? MÜRŞİD-İ KAMİLDE OLMASI GEREKEN VASIFLAR NELERDİR?
Yorumlar (0)