Cüz-i irade bir mahluk mudur?

Cüz-i irade hususunda dikkat edilecek önemli nokta şunlardır:

İnsanın, imtihâna tabi tutulabilmesi için, cüz-i iradeye sahip olması gerekir.

Bu cüz-i irâdenin, mahlûk olup olmama mevzuu ihtilaflıdır.

Eşâri’ye göre; cüz-i irade mahlûktur ve mevcuttur. Ancak bundaki tasarruf mahlûk değildir ve kulun tensibine bağlıdır.

Maturudi’ye göre ise; cüz-i irade mahlûk değildir ve irâdedeki tasarruf tamamen kula âittir.

Burada, farklı fikir ve kanaatlerin sebebi, ehl-i sünnet mezhebinin itikatta imamları olan, her iki imamın farklı düşünceleri kabul etmeleriyle alakalıdır. Her iki imamın da fikirleri itikâden doğrudur. Her hangi bir kimse, iki imamın görüşünden birini tercih edip, irâdeye o açıdan bakabilir. Bunun kader anlayışına muhâlif bir tarafı yoktur.

Nitekim nakledilen zevâtın bazıları Eşâriyi, bazıları da Maturidi’yi tercih etmişlerdir.

Buraya kadar olanı, kader meselesinin teknik boyutudur. Her iki imam, bu teknik meselede farklı görüşler ifade etmesine rağmen, bir noktada ittifak etmişlerdir; o da insanın tasarruf edebileceği bir şeyin bulunmasıdır. Bunda ittifak vardır.

Her iki imam arasındaki ince fark şudur:

İmam-ı Eşâri; irâdenin mevcut ve mahlûk olduğunu, tasarrufunun tamamen kula ait olduğunu kabul ediyor. Bu tasarrufu, itibâri olarak kabul ediyor.

İmam-ı Maturidi ise; cüz-i irâdenin tamamını mahlûk ve mevcut kabul etmiyor. Bu sebeple Allah’a vermeyip, kula veriyor. Bu irâdenin tamamını, itibâri olarak değerlendiriyor.

İşte bizim dikkat edeceğimiz nokta, her iki imamın da mevcut ve mahlûk kabul etmediği ve bu sebeple Allah’a vermeyip, varlığını kula verdiği noktadır.

İşte bu nokta, birinde irâdenin tamamıdır, diğerinde ise irâdenin sadece tasarrufatıdır. Dolayısıyla Ehl-i sünnetin irâde konusunda telakkileri arasında fazla bir fark yoktur.

Kaynak: Sorularla Risale

Ayrıca aklına takılan sorular veya merak ettiklerin için Sözler Köşkü YouTube kanalımıza göz atabilirsin.

Bazı Merak Edilen Sorular:

İRADEM ÇOK ZAYIF; İRADEMİ GÜÇLENDİRMEK İÇİN NE YAPMALIYIM?

CÜZİ İRADENİN ETKİSİ NEDİR? HER ŞEYİ ALLAH VERDİĞİNE GÖRE, İNSANA VERİLEN CÜZİ İRADENİN NE ÖNEMİ VARDIR?

ENAM SURESİNE GÖRE ALLAH, BİR KISIM İNSANLARIN HİDAYETİNE MANİ Mİ OLUYOR? BU İRADEYE KARIŞMAK OLMAZ MI?

İNSAN İRADESİ İLE KENDİ KADERİNİ KENDİ Mİ BELİRLER, YOKSA ALLAH TARAFINDAN MI BELİRLENİR?

İNSANIN İRADESİ VEYA KİMYASI GÜNAHA NEDEN SEVAPTAN DAHA ÇOK MEYİLLİ?